ΟΛΕΣ ΟΙ ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ... ΜΑΣ ΔΕΙΧΝΟΥΝ.... ΝΑΙ... ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΚΥΜΗ ΕΥΒΟΙΑΣ ΥΠΗΡΧΑΝ ΕΒΡΑΙΟΙ Ή ΡΩΜΑΝΙΩΤΕΣ ΚΑΤΟΙΚΟΙ.... ΕΞ' ΟΥ ΚΑΙ ΤΑ ΑΣΜΑΤΑ....

Δεν υπάρχει αμφιβολία. Η Κούμη έχει μιαν ιστορία (αφήγηση την λεν οι μοδέρνοι ... μην πω καμιά κουβέντα) η οποία μόνο ιστορία δεν είναι ...

Είναι η πεθυμιά διαφόρων να την εξευγενίσουν, να την κάμουν έμορφη και απαστράπτουσα. Να μπορεί ο άνθρωπος ο σύγχρονος να αισθάνεται ανήμπορος και εκστασιασμένος μπρος στα θάματα ενός ενδόξου παρελθόντος ...

Έτσι οι καπεταναίοι, οι καραβοκύρηδες, οι τζιτζιφιόγκοι είναι στο πρώτο πλάνο και έχουν γίνει σημαία. Τουναντίον ο απλός κοσμάκης, τα πτωχικά κτίσματα, οι λαϊκές παραδώσεις, οι μειονότητες, όλα αυτά αποτελούν αντικείμενα ξεχασμένα ...

Το λοιπόν βιτσιόζοι γεννηθήκαμε και το χούι μας θα βγει μαζί με το τέλος μας ... Μελετάμε αυτόν τον καιρό το βιβλίο της ΚΑΛΗ Μ. ΚΑΛΥΒΗ, που εξεδόθη εις τας Αθήνας μέσες άκρες στα 1938. Ο τίτλος του βιβλίου είναι « ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ ΚΥΜΗΣ ΕΥΒΟΙΑΣ ». Και ευρίσκεται στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος.

Δεν είμαστε οι πρώτοι που το διαβάσαμε. Πολλοί Κουμιώτες θα το είδαν. Και δώσαμε προσοχή στο εν λόγω βιβλίο γιατί εκειδά μέσα ανακαλύψαμε μίαν πτυχή σπουδαίαν. Το Εβραϊκό ζήτημα εις την Κούμη. Με απασχολούσε πάντα αυτό το θέμα από παιδί. Ο πατέρας μου κάποτε μου είχε μιλήσει και μου είχε πει ότι υπήρχαν Οβριοί στην Κούμη παλαιά. Όταν εξετάζεις την ιστορία πρέπει να κάμεις άλματα στην σκέψη και να ρωτάς πχ. γιατί η Κύμη είχε τόσους σπουδαίους ανθρώπους της Εκκλησίας; Γιατί πήγαν τόσο σπουδαίοι; Μπας κι έπρεπε να πολεμήσουν κάτι ; Πως είναι δυνατόν να μην υπήρχαν Κουμιώτες Εβραίοι όταν η Χαλκίδα έχει μια από τις σπουδαιότερες Ρωμανιώτικες κοινότητες στην Ελλάδα, δηλαδή μια από τις αρχαιότερες κοινότητες Ελλήνων Εβραϊκής θρησκείας ...

Σκόρπια πράγματα από δω κι από κει ... Μια γράφει κάτι ο κοιμισμένος Δέσποτας Φωστίνης, για τον πρόεδρο των Ορυχείων που ήταν Εβραίος, μια το εν λόγω βιβλίο. Να ένας που γράφει ότι στο Αυλωνάρι οι ναζί σκότωσαν έναν Εβραίο από το Μονόδρι. Τόσο πλήθος ονομάτων Ρωμανιώτικης προέλευσης. ( Όταν λέμε Ρωμανιώτες εννοούμε τους Εβραίους που είναι χιλιάδες χρόνια εδώ στα εδάφη τούτα και όχι αυτούς τους κατατρεγμένους που ήλθαν από την νίκη των Παπικών Χριστιανών της αναθεματισμένης Ιεράς Εξέτασης στην Ισπανία και σώθηκαν από την Οθωμανία.).

Στο βιβλίο λοιπόν βρήκαμε δύο πανάσχημα τραγούδια ; ποιήματα ; Άντε βρες τι στο καλό είναι τραγούδια ή ποιήματα. Παραθέτουμε και τα δύο και κάμνουμε σκέψεις για δαύτα τα φρικτά πράγματα.

Η ΕΒΡΑΙΟΠΟΥΛΑ....

Ένα Σαββάτο βράδυ μια Κυριακή πρωί,

Βγήκα να συριανίσω μες την Εβραϊκή.

Κι είδα μια ‘βραιοπούλα, όπου λουζότανε,

Με φιλντισένιο χτένι και χτενιζότανε.

Της λέω εβραιοπούλα να γίνεις Χριστιανή,

Να λούζεσαι Σαββάτο, να αλλάζεις Κυριακή

Και να μεταλαβαίνεις, κάθε Σαρακοστή ...

- Μάνα Ρωμιός με θέλει να γίνω Χριστιανή,

να λούζομαι Σαββάτο, ν’ αλλάζω Κυριακή

και να μεταλαβαίνω κάθε σαρακοστή !

- Κάλιο’χω Θεονή μου στον Άδη να σε δω

παρά εγώ να κάμω γαμπρό το Χριστιανό!

Πρώτες σκέψεις ... Είναι αυτό μόνο Κουμιώτικο, για είναι και σ’ άλλα μέρη ; Άγνωστο κι ας το ψάξουν οι ειδικοί. Το δεύτερο είναι ο δεύτερος στίχος :

« Βγήκα να συριανίσω μες΄ στην Εβραϊκή ». Να πιστέψουμε ότι η Κούμη είχε μιαν ολάκερη συνοικία που λεγόταν Εβραϊκή ; Υπερβολικό μου φαίνεται. Σίγουρα θα υπήρχαν σπίτια μπόλικα με Εβραίους που θα ήταν σε μια τοποθεσία σίγουρα. Αλλά τόσα πολλά που να ονομάζονταν και συνοικία ; Προς την Παναγιά την Λιαουτσάνισσα τέσσερα συνεχόμενα σπίτια είναι από Σίφνιους ... Δεν ακούσθηκε να λέγονται Σιφνέικα ... Μετά σκέπτομαι πόση σοφία υπάρχει μέσα σε δαύτο το ποίημα. Παρατίθενται και οι δύο εκδοχές. Ωστόσο πρέπει κανείς να δει την κίνηση μιας μειονότητας μέσα σ’ ένα περιβάλλον κατεστημένο. Η κορασίδα δεν απαντά αυτή αλλά πάει στην μάνα της και αυτή δίνει την απάντηση. Δηλαδή άρχισε να αμφιβάλλει για την θέση της ... Σάμπως στην Οθωμανία δεν θα μπήκε αυτό το σαράκι να αλλαξοπιστήσει σε εκατομμύρια Ρωμιούς ; Ρωμιός, Ρούμελη ... Όσο και να αγωνιστεί κανείς την ιστορία δεν τη ξεγράφει ... Και οι Χριστιανοί της Κούμης το λοιπόν Ρωμιοί ήταν ...

Ας πάμε όμως στο χειρότερο ποίημα, που να είναι καλά που μας το σώζει η συγγραφεύς.

ΝΟΘΟ

Μια κόρη με τον άνεμο και με την τραμουντάνα

Και με της χήρας τον υγιό ευρέθη γκαστρωμένη.

Εργούς, εργούς εθέριζε κι εργούς εκοιλοπόνει

Κι επάνω στο δεμάτιασμα Χρυσόν υγυιον εγέννα

Διπλώνει τριδιπλώνει τον και πάει να τον πετάξει ....

Μια πέρδικα την πάντησε με το κουτσό ποδάρι.

Που πας κακιά, που πας Οβριά, πο πας κατηραμένη ;

Έκαμε έναν Χρυσόν υγιό και πάω να τον πετάξω

Γύρισε πίσου άνομη Οβριά κατηραμένη

Εγώ τα δεκοχτώ πουλιά φροντίζω να τα ζήσω

Κι εσύ έναν Χρυσόν υγιό, πάει να τον πετάξεις ;

Γύρισε πίσου άνομη τ’ έχεις μεγάλο κρίμα

και στην αιώνια ζωή θε να’χεις τιμωρία.

Ο ΝΟΜΟΣ λοιπόν είναι μια σπουδαία υπόθεση ... Εξετάζει το έγκλημα της Ομβριάς που δεν ήθελε το παιδί. Και το δίπλωσε και το τριδιπλώνει, δηλαδής μάλλον του κόβει τον ομφάλιο λώρο. Εκτός αν μια έμπειρη γυναίκα ξέρει κάτι πιότερο από μένα τον αδαή. Ο ΝΟΜΟΣ όμως δεν λέει ότι εκείνη την εποχή οι Ομβριές οδηγιόντουσαν στην « άστατη » ζωή εξ’ αιτίας της απέραντης φτώχειας που τους έδερνε. Αυτό ήταν και επί Οθωμανίας και το πήρε σούμπιτο ο Ρωμέικος λαός σαν έκανε την επανάσταση από την Οθωμανία. Τα καπηλειά και οι ταβέρνες της Οθωμανίας και της Ελλάδος μετά την επανάσταση ήταν γεμάτα με Εβραιοπούλες. Ύστερης να μην ξεχνάμε ότι ήταν και οι Εθνικές Τροφοί ... Δηλαδής πουλούσαν το γάλα τους για να ζήσουν κι οι καλύτερες πλύστρες ... ( Οι Εβραίοι στον Ελληνικό Χώρο .... πρακτικά Α’ συμπόσιο ιστορίας εκδόσεις ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗ 1991 ).

Τι σημαίνει εργούς ... αγνοώ ... Πρέπει όμως να πούμε δύο πράγματα για τον Χρυσόν υγιό. Γιατί Χρυσή θυγατέρα δεν βλέπω .... Τες πάντων ... Ο Χρυσός υγιός ήταν η ελπίδα για μεροκάματο και επιβίωση σε μια φαμίλια.

Μια γενικότερη όμως σκέψη για το πέταμα των παιδιών των νεογέννητων ... Σύνηθες στα χωριά μας ... Πολύ αργότερα από αυτό το ποίημα ( δεν γράφει ημερομηνίες το βιβλίο και σαν δημώδη άντε βρες πότε πρωτολαλήθηκε, πιστεύω πριν το 1900 ) ο Αυγουστίνος Καντιώτης στην εφημερίδα ΓΡΗΓΟΡΕΙΤΕ που έβγαινε στην Κούμη, γράφει για το « ρίξιμο » των παιδιών που κάμαν οι τότε Κουμιώτες. Αλλά αυτό είναι άσχετο με το κείμενο αυτό ...

Το λοιπόν, οι Εβραίοι της περιοχής μας υπήρξαν και δεν ήταν φαντάσματα ... Λαλεί το σύμπαν. Σκόρπια πράγματα εδώ και εκεί αναφέρονται ... Επώνυμα βλέπεις καθημερινά να υπονοούν ότι κάτι, κάπου, κάποτε υπήρξαν ... Με το διάβα του χρόνου είπαν άι σιχτίρ να αλλαξοπιστήσω να γλυτώνω την φτώχεια την κατηραμένη ... Γιατί σε αντίθεση με τα κοινώς λαλούμενα στις βεγγέρες και τα καφέ της Κούμης, ο Ομβριός είχε έναν πλούσιο και γύρω του υπήρχαν εκατόν πενήντα φτωχοί ταλαίπωροι που ξεύραν ότι σαν θα ξεκινήσει το προγκρόμ αυτός ο ένας υπάρχει ελπίδα να σώσει μερικούς ...

Αυτά είχα να λαλήσω ... Και ας ελπίσουμε να παν στα υποθηκοφυλάκια, στον δήμο μελετητές με ΦΑΝΤΑΣΙΑ και να βρουν .... Τέλος να πω κάτι που μου είχε πει ο γέροντας μου κάποτε ... Μάλλον θα αστειεύονταν ...

'' Ότι στα βάθη βάθη του χρόνου υπήρχε Συναγωγή '' ...

Δεν το πιστεύω..............

Αkrat

Κατά κόσμον

Αριστείδης Λάμπρου

Σημείωση

Μακριά από εμένα η απόλυτη αλήθεια και ο δογματισμός ... Είναι σκέψεις που κάνουν το κάντρο περισσότερο έγχρωμο από μια ιστορία που μας μιλά μόνο για ωραίους καπεταναίους που καταντά εμμονή σαν ιστοριογραφία και απόλυτα ψεύτικη ....